كتاب درآمدی بر مبانی و سنجش قدرت ملی رونمایی گردید
به گزارش عطر و تن كتاب «درآمدی بر مبانی و سنجش قدرت ملی» توسط مركز اسناد و تحقیقات دفاع مقدس منتشر و وارد بازار نشر شد.
به گزارش عطر و تن به نقل از ایسنا، مرکز اسناد و تحقیقات دفاع مقدس در چهلمین سالگرد از شروع دفاع مقدس و پنجمین هفته متمادی، از کتاب «درآمدی بر مبانی و سنجش قدرت ملی» رونمایی نمود. کتابی که نقطه اتصالی بین حوزه پژوهش جنگ با دانشگاه است و به مقایسه قدرت ملی ایران و عراق در دوران جنگ تحمیلی می پردازد.
این مراسم با عنایت به وضعیت ناشی از شیوع کرونا بدون حضور رسانه ها برگزار گردید.
این مرکز به منظور آشنایی بیشتر با این کتاببا مرتضی قاضی مدیر گروه مطالعات فرهنگی اجتماعی مرکز اسناد و تحقیقات دفاع مقدس و دکتر سید هادی زرقانی نویسنده کتاب گفتگو کرده است.
مرتضی قاضی مدیر گروه مطالعات فرهنگی اجتماعی مرکز اسناد و تحقیقات دفاع مقدس در ابتدای این گفتگو با اشاره به اینکه جنگ، ابعاد مختلفی دارد و این پدیده از زوایای مختلفی قابل بررسی است، اظهار داشت: این مساله تقریباً انکارناپذیر است که خیلی از دانش ها و علوم در جنگ ها جهش پیدا می کنند. پدیده ای مثل جنگ، روال معمول زندگی آدم ها را به هم می زند و نیازهای جدیدی به منظور زندگی آدم ها بوجود می آورد که متناسب با آنها انسان به این فکر می کند که بیاید و نیازها را پاسخ دهد؛ ازاین رو دانش و علوم در اختیار انسان می آیند به جهت اینکه بتواند آن نیازهایش را پاسخ بدهد.
وی مسائل استراتژیک، علوم سیاسی و جغرافیای سیاسی را از حوزه های دانشی برشمرد که با وقوع جنگ می توانند قابل بررسی باشند و در ادامه تاکید کرد: در جنگ هشت ساله بین ایران و عراق که بعنوان طولانی ترین جنگ قرن بیستم است، بسیاری از مسائل اتفاق افتاده که می تواند با علوم مختلف پیوند بخورد و برای آیندگان موردسنجش قرار گیرد.
مدیر گروه مطالعات فرهنگی اجتماعی مرکز اسناد و تحقیقات دفاع مقدس با اشاره به چرایی انتشار کتاب «درآمدی بر مبانی و سنجش قدرت ملی» اظهار نمود: یکی از مأموریت های گروه مطالعات فرهنگی ـ اجتماعی پیوند دادن مراکز علمی یا کوشش برای پیوند یافتن بین مراکز دانشگاهی با حوزه های مطالعات جنگ ایران و عراق است. درواقع جنگ همواره بین دو کشور، دو قوم، دو ملت یا بین دو ایدئولوژی و دو تفکر اتفاق می افتد و این می تواند برای یک استاد دانشگاه و یا یک دانشجو مبحث قرار گیرد و متناسب با آن رشته که دارد تحصیل می کند ببیند که در پدیده ای به نام جنگ چطور می تواند آن نظریه دانشگاهی خودش را آنجا آزمون کند. یکی از این ارتباطات با دکتر سید هادی زرقانی عضو هیئت علمی دانشگاه فردوسی مشهد و دانش آموخته رشته جغرافیای سیاسی بود که در چارچوب رساله دکتری به طراحی مدل جامعی جهت سنجش قدرت ملی کشورها پرداخته اند.
وی ادامه داد: درواقع ایشان یک سنجه جدید برای سنجش قدرت ملی عرضه کرده است و در این کتاب همان مدل سنجش در ارتباط با قدرت دو کشور ایران و عراق در دوره دفاع مقدس مورداستفاده قرارگرفته است. همینطور آقای دکتر حافظ نیا استاد جغرافیای سیاسی دانشگاه تربیت مدرس استاد راهنمای رساله و ناظر علمی این طرح تألیف بودند.
قاضی با اشاره به محتوای کتاب «درآمدی بر مبانی و سنجش قدرت ملی» عنوان کرد: در این کتاب به مفهوم قدرت پرداخته شده است. اصلاً قدرت در کشورها چه تعریفی دارد؟ قدرت چه مؤلفه هایی دارد؟ سپس با طرح نظریات مختلف، انواع قدرت را بیان کرده و مؤلفه های آنرا آورده است و مفهومی تحت عنوان قدرت ملی را مطرح کرده است که قدرت ملی یک کشور چه مؤلفه هایی دارد؟ آنگاه آن مؤلفه ها را مطرح کرده و مدلهای مختلف را برای محاسبه قدرت ملی بیان کرده است.
وی ادامه داد: در ادامه کتاب مدلهای مختلف مفهومی و عملیاتی سنجش قدرت ملی که توسط اندیشمندان مختلف طرح شده موردبررسی قرارگرفته است. در انتها هم مدل طراحی شده توسط دکتر زرقانی عرضه شده است که این مدل سنجش قدرت ملی به علت توجه به ابعاد 9 گانه قدرت ملی شامل قدرت سرزمینی، قدرت اقتصادی، قدرت سیاسی، قدرت فرامرزی، قدرت نظامی و... جامع ترین مدل سنجش قدرت ملی به حساب می آید. در بخش دوم کتاب و بر اساس این مدل سنجش قدرت ملی، ابعاد نظامی، اجتماعی، فرهنگی، سیاسی-حکومتی، سرزمینی و اقتصادی دو کشور ایران و عراق در دوره دفاع مقدس مورد ارزیابی قرارگرفته است.
مدیر گروه مطالعات فرهنگی اجتماعی مرکز اسناد و تحقیقات دفاع مقدس مقایسه قدرت ملی کشورهای درگیر در جنگ را با اهمیت دانست و این نکته را مبحث اصلی کتاب «درآمدی بر مبانی و سنجش قدرت ملی» برشمرد و اظهار نمود: این مساله مهمی است که قدرت ملی ما در زمان جنگ چگونه بوده و در چه فاکتورهایی بالاتر، پایین تر و یا مساوی بوده است.
وی تاکید کرد: این نوع کارها برای کسانی که آینده استراتژی سیاسی یا جغرافیایی کشور را ترسیم می کنند، می تواند خیلی راهگشا باشد به این دلیل که ابزار در دستشان است و بر طبق این ابزار می توانند آینده نگری کنند.
قاضی اضافه کرد: بسیاری از این کارها تک رشته ای نیستند، کارهای میان رشته ای هستند یعنی شما می بینید مؤلفه های جامعه شناسی، دفاع نرم و جنگ نرم هم تأثیرگذار هستند و مجموعه این ها یک ذهنیت و دیدی به مخاطب می دهد.
کتاب «درآمدی بر مبانی و سنجش قدرت ملی» قابلیت مرجع شدن در دانشگاه را دارد
وی با اظهار به اینکه کتاب «درآمدی بر مبانی و سنجش قدرت ملی» این توانایی را دارد تا در دانشگاه بعنوان یک مرجع قرار بگیرد، اظهار داشت: دکتر زرقانی به صورت مفصل نظریات را در این کتاب عرضه کرده اند و کسی که دارد در حوزه جغرافیای سیاسی کار می کند، می تواند از یافته های این کتاب و خود مبانی نظری موجود در کتاب استفاده نماید و یک نمونه موردی هم در آن ببیند.
مدیر گروه مطالعات فرهنگی اجتماعی مرکز اسناد و تحقیقات دفاع مقدس در خاتمه با اشاره به اینکه این مرکز از رساله هایی که در حوزه جنگ ایران و عراق و در حوزه دفاع مقدس باشند حمایت خواهد کرد، درعین حال متذکر شد: مرکز از انتشار رساله های در حوزه دفاع مقدس حمایت می کند به شرط اینکه قابلیت کتاب شدن را داشته باشد.
در ادامه سید هادی زرقانی در ارتباط با لزوم نگارش کتاب «درآمدی بر مبانی و سنجش قدرت ملی» اظهار داشت: رشته تحصیلی بنده جغرافیای سیاسی و ژئوپلیتیک است و تحلیل پدیده هایی چون جنگ، دفاع، امنیت، قدرت، صلح و... جزء حوزه های مطالعاتی این رشته می باشد. درواقع جنگ تحمیلی هم بعنوان یک تصمیم و اقدام سیاسی دارای زمینه ها، ابعاد و نتایج مختلفی در عرصه فضای جغرافیایی دو کشور بوده است که می تواند موردبررسی و واکاوی قرار گیرد. وضعیت ابعاد مختلف قدرت ملی دو کشور در ابتدای پیروزی انقلاب اسلامی، دوره دفاع مقدس و پس ازآن ازجمله سؤالاتی بود که توجه مؤلف را به سمت انجام این طرح تحقیقاتی جلب کرد. بخصوص در دوره دفاع مقدس که عراق از حمایت های بسیار زیاد مالی، تجهیزاتی، اطلاعاتی از جانب کشورهای عربی منطقه و قدرت های بزرگ جهانی برخوردار بود و در مقابل جمهوری اسلامی ایران به علت دوران بعد از انقلاب و همینطور ماهیت ضد سلطه نظام اسلامی با تحریم های شدیدی در عرصه های مختلف اقتصادی و نظامی قرار داشت. البته برای ایجاد یک تصویر کامل تر از وضعیت قدرت دو کشور، مؤلفه های قدرت ملی دو کشور در دو سال پیش از جنگ، دوره دفاع مقدس و دوره اخیر موردبررسی و مقایسه قرار گرفت.
وی با اشاره به اینکه کتاب «درآمدی بر مبانی و سنجش قدرت ملی» دو بخش دارد؛ عنوان کرد: بخش اول کتاب مباحث نظری در رابطه با قدرت و قدرت ملی است و سعی شده است تا تبیین دقیقی از ماهیت، انواع، ابعاد و کارکردهای قدرت صورت گیرد. همینطور نظریه ها و مدلهای در ارتباط با ماهیت و سنجش قدرت ملی موردبررسی قرارگرفته است. این بخش امکان دارد به علت ماهیت تخصصی بیشتر برای قشر دانشگاهی مناسب باشد و برای عموم جذابیت کمتری داشته باشد.
در بخش دوم کتاب در شش مؤلفه قدرت ایران و عراق مقایسه شده است
زرقانی اظهار نمود: بخش دوم کتاب به مقایسه تطبیقی قدرت ملی ایران و عراق در دوره دفاع مقدس در ابعاد اقتصادی، سیاسی، اجتماعی، فرهنگی، سرزمینی و نظامی پرداخته است. مقایسه قدرت دو کشور در چارچوب نمودارهای ساده به تصویر کشیده شده است و این مورد می تواند برای اقشار مختلف مخاطب جذاب باشد که به بررسی و مقایسه قدرت دو کشور در سال های دفاع مقدس بپردازند.
نویسنده کتاب «درآمدی بر مبانی و سنجش قدرت ملی» با اظهار به اینکه مبحث کتاب و نحوه پژوهش آن برگرفته از تز رساله دکترایم است، توضیح داد: قدرت ملی به مجموعه توانمندی های مادی و معنوی یک کشور گفته می شود. در خلال دهه های گذشته در مورد مؤلفه ها و شاخصهای قدرت ملی و بخصوص محاسبه و سنجش آن تلاشهای گوناگونی صورت گرفته بود که عمدتاً به یک یا چند بُعد محدود از قدرت توجه شده بود. در ادامه این تلاش ها و در چارچوب رساله دکتری این جانب در دانشگاه تربیت مدرس به راهنمایی آقای دکتر حافظ نیا مدل جامع و جدید قدرت ملی طراحی شد که نسبت به مدلهای پیشین جامع ترین مدل به حساب می آید. رساله دکتری در چارچوب کتاب فارسی و لاتین در داخل و خارج از ایران منتشر گردید و بعنوان منبعی معتبر از جانب اندیشمندان حوزه قدرت ملی موردتوجه و استناد قرارگرفته است. بخصوص از جانب دانشجویان مقاطع تحصیلات تکمیلی داخل و خارج از کشور که در حوزه قدرت ملی و مدل سازی آن کار می کنند.
زرقانی به منابع خود در پژوهش این کتاب اشاره و عنوان کرد: شما وقتی که می خواهید ابعاد مختلف قدرت کشوری مثل ایران را به تنهایی موردسنجش قرار دهید می توانید به داده ها و گزارش های داخلی استناد کنید اما هنگامی که بحث مقایسه قدرت کشورها پیش می آید باید از متغیرها و شاخصهای کمی جهان شمول استفاده کنید. به عبارت دیگر، منبع اصلی دریافت اطلاعات و داده های شما گزارش ها و داده های آماری سازمان های بین المللی و منطقه ای خواهد بود. بعنوان نمونه می توان به گزارش های بانک جهانی، یونسکو و سازمان های بین المللی مختلف اشاره نمود.
وی متذکر شد: یکی از مشکلاتی که برای تهیه آمار و گزارش ها در خلال این پژوهش داشتم، محدودیت دسترسی به گزارش ها و داده ها در ارتباط با سه دهه قبل بود که عمدتاً نسخه چاپی داشته و برخلاف امروز به سادگی در اینترنت قابل دسترسی نیست.
نویسنده کتاب «درآمدی بر مبانی و سنجش قدرت ملی» با مقایسه تطبیقی قدرت ملی ایران و عراق در دوره دفاع مقدس به اهداف خود برای نگارش این کتاب اشاره نمود و اظهار داشت: اساساً وضعیت قدرت ملی دو کشور پیش از جنگ، در دوره دفاع مقدس و بعد از جنگ برای خود من بعنوان یک سؤال مطرح بود. بخصوص ازآن جهت که ایران پیش از انقلاب بعنوان متحد آمریکا دریافت کننده مدرن ترین سلاح ها و تجهیزات نظامی بود، لیکن با وقوع انقلاب و آغاز جنگ گرفتار تحریم های شدیدی شد و این در حالی بود که پس از شروع جنگ تا روزهای پایانی جنگ عراق از حمایت های بسیار زیاد مالی، تسلیحاتی و تجهیزاتی برخوردار بود. مثلاً ما در ابتدای جنگ ازنظر نظامی در حوزه برخی شاخصهای قدرت نظامی مانند تعداد هواپیمای جنگی کاملاً بر عراق برتری داشتیم ولی کم کم در خلال دوران جنگ به علت تحریم های ظالمانه ایران و از رده خارج شدن هواپیماها از یکسو و حمایت های شدید قدرت های غربی و منطقه ای از عراق از طرفی برتری کاملاً از آن عراق شد.
وی ادامه داد: در شاخصهای دیگری هم چون بودجه دفاعی، تعداد نیروی نظامی هم وضعیت تا حد زیادی بدین منوال بود. بخصوص در مورد درصد بودجه دفاعی از تولید ناخالص ملی در سال های پایانی جنگ در عراق به رقم بیشتر از 50 درصد رسید و شاید بنابراین بود که در خلال این سال ها در سایر ابعاد قدرت چون قدرت اجتماعی، فرهنگی، اقتصادی وضعیت عراق مانند شاخصهای نظامی مطلوب نبود.
زرقانی اظهار نمود: همینطور در این کتاب، آخرین وضعیت شاخصهای قدرت ملی دو کشور در سال های اخیر یعنی 2014 تا 2017 موردبررسی قرار گرفت و نتایج نشان دهنده آن بود که تقریباً در تمامی شاخصهای قدرت ملی ایران پس از دوره دفاع مقدس رشد مطلوبی داشته است، حال آنکه عراق در شاخصهای قدرت ملی غالباً روند نزولی داشته است.
وی متذکر شد: پی بردن به علل این امر البته مستلزم پژوهش دقیق تری است اما آنچه در این میان مهم و قابل ذکر است این است که در دوره دفاع مقدس عراق با حمایت قدرت های غربی و عربی در شاخصهای قدرت رشد داشت و وقتی این حمایت ها قطع شد شاهد نزول این شاخصهای قدرت ملی هستیم. اما تقویت و رشد شاخصهای مختلف قدرت ملی در ایران بخصوص در بُعد نظامی مبتنی بر قابلیت ها و توانمندی های درون زا بود و از این رو شاهد رشد روز افزون شاخصهای قدرت ملی ایران در خلال سال های پس از جنگ تحمیلی هستیم.
نویسنده کتاب «درآمدی بر مبانی و سنجش قدرت ملی» در پاسخ به این پرسش که چه مدت زمانی برای نگارش این کتاب زمان گذاشته است، اظهار داشت: نگارش این کتاب حدود یک سال و نیم طول کشید. بیشتر آن وجهی که سبب طول کشیدن زمان شد دسترسی به داده های معتبری بود که ما نیاز داشتیم، چون داده هایی که عراق داده بود، داده های زیادی نداشت و خیلی دنبال منابع گشتیم.
مرکز اسناد و تحقیقات دفاع مقدس رویکرد انتقادی را می پسندد
وی در خاتمه با ابراز رضایت از همکاری که برای انتشار کتاب «درآمدی بر مبانی و سنجش قدرت ملی با تاکید بر مقایسه تطبیقی قدرت ایران و عراق در دوره دفاع مقدس» با مرکز اسناد و تحقیقات دفاع مقدس داشته است، اظهار داشت: خوشبختانه مرکز اسناد و تحقیقات دفاع مقدس رویکرد انتقادی را می پسندد و مدیران در این مرکز با نگرشی علمی و واقع بینانه با موضوعات برخورد می کنند و ازاین جهت خوشحال هستم که مطالب کتاب بدون هیچ ملاحظه و ممیزی تصویب و منتشر گردید.
شما می توانید برای تهیه کتاب درآمدی بر مبانی و سنجش قدرت ملی اینجا را کلیک کنید.
این مطلب را می پسندید؟
(1)
(0)
تازه ترین مطالب مرتبط
نظرات بینندگان در مورد این مطلب