شهر در رمان ایرانی پلشت و پلید است
به گزارش عطر و تن نشست «دگرگونی ذهنیت شهری در رمان» با بررسی نگاه نویسندگان به شهر در داستان ها برگزار گردید.
به گزارش عطر و تن به نقل از ایسنا، در اولین جلسه از سلسله نشست های «رمان و شهر» با عنوان «دگرگونی ذهنیت شهری در رمان» كه روز سه شنبه (۱۴ آبان ماه) با حضور سیدمحسن حبیبی، سید ابوالحسن ریاضی و حسین سناپور در ایوان شمس برگزار شد، سیدمحسن حبیبی، در سخنان خود با عنوان «خاطره، گسیختگی و حیات شهری» اظهار داشت: در تاریخ رمان نویسی مدرن در ایران شاهد می باشیم كه شهر یك پدیده پلشت است و نگاه نویسنده به آن تلخ است.
این استاد دانشگاه با دوره بندی تاریخی رمان ایران بیان كرد: وقتی در دوره های اول، دوم و سال های ابتدایی قرن حاضر به نوشته های پاورقی نویسان و نویسندگان بزرگ و مطرحی هم چون بزرگ علوی، محمد حجازی، كریم كشاورز و مانند این ها نگاه می نماییم شاهد توجه به دگرگونی های شهری هستیم ولی تلخ نویسی بن مایه آن هاست.
او با بیان این كه در سال های دهه بیست با آن كه نگاه به شهر تغییراتی به خود می بیند اما تلخ نویسی از شهر ادامه می یابد و تا زمان حال هم تداوم یافته است اظهار نمود: اسطوره شهر هم چنان بر پلیدی و زشتی استوار است. حتی در سال های دهه ۳۰ كه دهه «شكست» است، شهر با تلخی ها و خوشی ها جلو می آید اما هم چنان پلشتی های شهر ادامه پیدا می كند.
حبیبی با بیان این كه در دهه ۴۰ هم گرچه نویسندگان به شهرنشینی و جزئیات آن می پردازند اما همان تلخ دیدن و پلید دیدن وجود دارد، اظهار داشت: در این سال ها با وجود مدرن شدن شهرها و بزرگ شدن شان اما تلخ نویسی ادامه می یابد.
این استاد دانشگاه سپس به تحلیل داستان های دهه ی ۸۰ و ۹۰ پرداخت و بیان كرد: در حالیكه در این دهه ها شاهد آثار بسیاری هستیم، كم كم می بینیم كه شهر غائب می شود و رویدادها زنده می شوند اما مهم این است كه در این دو دهه هم باز تلخ نویسی ها را شاهدیم.
حبیبی با طرح این مورد كه الان به اواخر سده نزدیك می شویم با طرح یك پرسش اظهار داشت: حال باید پرسید آیا نگاه تلخ به شهر در این سال های پایانی قرن و بعد از آن هم چنان وجود خواهد داشت؟ پاسخ مثبت است و باید گفت این نگاه ادامه خواهد داشت.
وی در ادامه درون مایه رمان های دهه های ابتدایی قرن و زمان حال كه اواخر قرن است را مقایسه و اظهار نمود: در خلال داستان های آغاز سده علیرغم پلشتی، نوعی رویاشهر وجود داشت ولی امروزه از خلال انبوه داستان ها كابوس شهر مطرح می شود. در ابتدای قرن به امید و در انتها سده به ناامیدی می رسیم.
سپس حسین سناپور سخنان خویش را با عنوان «شهر و رمان امروز» شروع كرد.
این نویسنده اظهار داشت: تعداد آثار ادبی در دو، سه دهه اخیر بسیار زیاد شده است و به تبع آن نویسنده هم فراوان است.
سناپور با اشاره به این كه در درون روند رو به رشد داستان نویسی جریان های متفاوتی مثل پلیسی، فانتزی و علمی-تخیلی دیده می شود، اظهار نمود: مبحث شهر در رمان های دو دهه اخیر بسیار گسترده است اما بیشتر به شهر تهران اشاره شده و نویسندگان شهرستانی كمتر به شهرهای شان پرداخته اند.
او با نام بردن از نویسندگانی كه به صورت اخص به شهر تهران پرداخته اند اضافه كرد: این نویسندگان گم شدگی، تك افتادگی، ویران شهری و مانند این ها را دستمایه داستان های خود قرارداده اند اما آنچه اهمیت دارد پرداختن به موضوعات شهر است.
نویسنده «نیمه غایب» اظهار داشت: نویسندگان جوان امروز بیشتر تهرانی هستند در حالیكه نویسندگان نسل گذشته چون دولت آبادی و گلشیری تهرانی نبوده اند. شاید بنابراین است كه نویسندگان جوان به شهر و بخصوص تهران می پردازند.
سناپور افزود: بر خلاف داستان های دو دهه اخیر كه معمولا طول زمانی رمان ها كوتاه و مثلا یك روز یا یك هفته است، در داستان های دولت آبادی، احمد محمود، گلشیری و... محور تاریخ است و زمان كش پیدا می كند كه این هم آمیخته با قدرت است.
این نویسنده با بیان این كه نویسنده ها تا دهه ۸۰ درگیر شهر و جغرافیا نیستند و حتی آن هایی كه داستان های شان در شهر پرورده می شود مسئله شان شهر نیست، اظهار نمود: نویسندگان به خصوص زنان در دهه ۷۰ گرچه در مورد روابط شهری می نوشتند اما این روابط با شهر ارتباط نداشتند و بیشتر در مكان های سربسته مانند آپارتمان شكل می گرفتند كه همان زمان هم به «رمان های آپارتمانی» معروف شدند.
او ضمن بیان این نكته كه در دهه اول و دوم این قرن، نویسنده به شهر توجه دارد و بعد این نگاه كمرنگ و متوقف می شود تا دو دهه ی اخیر كه باردیگر نگاه به شهر پر رنگ می شود اظهار داشت: دلیل آن این است كه در این دو مقطع تاریخی شهر بزرگ شده و افراد با شهری مواجه می شوند كه به شدت تغییر كرده و مناسبات جدید هم به وجود آمده بود.
نویسنده رمان «دود»، سپس به بررسی رمان های دو دهه اخیر پرداخت وبا مورد توجه قرار دادن شباهت های آن با دو دهه ابتدایی قرن بیان كرد: تهران در دوره كرباسچی و بعد قالیباف هم چون دو دهه نخست قرن تغییرات گسترده ای به خود دید و این به عكس العمل نویسنده ها منجر گردید كه نگاه آنها مثبت نیست.
سناپور به موتیف های داستان امروز پرداخت و اظهار داشت: تك افتادگی و تنها شدن یكی از موتیف های اصلی رمان های دو دهه اخیر است، موتیف دیگر گم شدگی است كه نشان از گم شدن انسان در شهر دارد. غم هجران هم یك موتیف است و دیگری ویران شهر است كه نشان از ویرانی شهر و تم آخرالزمانی در رمان ها دارد. موتیف دیگر محله ای شدن رمان ها است. به این معنا كه نویسنده كل شهر را كنار گذاشته و به یك محله می پردازد طوری كه اگر از آن محله بیرون برویم مناطق دیگر را نمی شناسیم.
ابوالحسن ریاضی در سخنانی با مبحث «ذهن جنایتكار شهری» بیان كرد: وقتی برخی رمان ها را می خواندم می دیدم كه فرد در این رمان ها گرایش به قتل دارد و بعد این پرسش برایم عنوان شد كه آیا این گرایش به قتل یك پدیده مرسوم در رمان های ماست؟ و وقتی رمان های جنایی و رمان های دیگری خواندم متوجه شدم می توان این سوال را بعنوان یك فرضیه در نظر گرفت.
او افزود: قتل پیچیده با مدرن شدن شهر و پیچیده شدن آن همزمان بود. داستان های شهری برای بیان همین پیچیدگی بوده است.
این استاد دانشگاه افزود: افراد با ورود به شهر با ناشناخته ها مانند انسان، محلات و... مواجه می شوند و روابط شان بسیار محدود می شود. كلان شهرها خصوصیت خاصی به نام بی چهرگی دارند كه فرد برای دیگری ناشناخته است و این سبب عقده و كینه شده و قتل و جنایت امری می شود كه از خصوصیت های شهر ناشی خواهد شد.
مدیرعامل موسسه همشهری در ادامه به یكی از خصوصیت های شهر پرداخت كه سركوب است و حاصل قواعد برخاسته از تصمیم افراد است و سبب گریز و مقابله با شهر می شود.
او با بیان برخی دیگر از خصوصیت های شهرها، اظهار نمود: میان تهران و شهرهای پیشرفته تفاوت هایی وجود دارد كه حاصل آنها بی اعتمادی، جنایت و... و مانند این ها در تهران است كه این خویش را در رمان هم نشان داده است.
ریاضی در ادامه چند رمان را تحلیل كرد و آنرا با فرضیه خود سنجید و نتیجه گرفت كه شهر و عناصر آن در این رمان ها وحشت آفرین، دارای فشار و سركوب، فاقد عدالت، اصالت دادن به منافع فردی، ترس از توانایی شهر برای كنترل و... است.
این مطلب را می پسندید؟
(1)
(0)
تازه ترین مطالب مرتبط
نظرات بینندگان در مورد این مطلب