نگاهی به منوچهر طیاب در گفته ها و ناگفته ها
به گزارش عطر و تن، اصفهان همه ما می دانیم حفظ فرهنگ و تمدن زادگاهمان، در واقع حفظِ بخشی از هویت ما است؛ با این همه گاهی در حفظ و نگهداری از آن کوتاهی می نماییم. امید است هر کدام از ما به اندازه خودمان ایران و ایرانی را به جهانیان بشناسانیم و حافظ این میراث پرارزش یعنی تمدن و فرهنگ ایرانی باشیم.
این جمله ها بخشی از گفته های محمدرضا اصلانی در مقدمه کتاب «منوچهر طیاب؛گفته ها و ناگفته ها» نوشته غلامرضا مهیمن، فیلم ساز و نویسنده است. وی در این مقدمه نوشته است: «و به امروز رسیده به اکنونی افسانه و واقعیت؛ افسانه‌ی همه رنج های ما و واقعیتِ همه فرهنگ ما. نگه داشته به دست کویر. ازدست رفته از نادانستگی ما؛ و طیاب از این هم گذشته چون ریگ روان، خشک و مهربان چون برق آب قنات، لحظه ای و دیگر خیالی.»
در یکی دیگر از سلسله نشست های فصل سخن با تمرکز بر کتاب های حوزه زندگی نامه، کتاب «منوچهر طیاب؛گفته ها و ناگفته ها» نوشته غلامرضا مهیمن، فیلم ساز و نویسنده، پس از ظهر (سه شنبه ۲ خردادماه) در کتاب فروشی اردیبهشت جهاد دانشگاهی واحد اصفهان مورد بحث و بررسی قرار گرفت.
در ابتدای این نشست محمدرضا رهبری، معاون فرهنگی جهاد دانشگاهی واحد اصفهان اظهار داشت: درکتاب «منوچهر طیاب؛گفته ها و ناگفته ها» شاهد گفت وگوی منوچهر طیاب و غلامرضا مهیمن طی سالهای ۹۵ تا ۹۸ در پنج مجلس هستیم. منوچهر طیاب کسی است که وقتی آقای مهیمن از ایشان در رابطه با زندگی می پرسند، اظهار رضایت می کند و می گوید من خوشبختم، چونکه فیلم ساختم و دانشجو تربیت کردم؛ و اگر او را به نگاه یک سازنده ببینیم، انسان قابل احترام و دارای تجربه های قابل تأملی است. از این بابت که یک فیلم ساز با منوچهر طیاب گفتگو کرده، خوشحالم.
او افزود: کتاب از ۵ مجلس تشکیل شده است؛ مجلس اول در باب دهه ۴۰ و ورود منوچهر طیاب به ایران و راه اندازی رشته فیلم سازی در دانشکده ارتباطات توسط او و فیلم سازی در مورد صنعت نفت و فیلم سازی ابراهیم گلستان است. دوران کاری ابراهیم گلستان به سبب ارتباط او با فروغ فرخ زاد و کسانی مثل مهدی اخوان ثالث که با وی در ارتباط بودند و تأثیری که صنعت نفت بر جریان فرهنگی ما داشت، بسیار ویژه است. برای ما هنوز بسیار مبهم است که او چه کرد. اما در این کتاب به شکل کوتاهی به آن اشاره می شود.
این نویسنده بیان نمود: دهه ۴۰ دهه مهمی است که مملکت ما در آن تلاش به نوسازی می کند. این دهه، تاریخ سازندگی ایران، نخستین مطرح سازی جدی بحث برنامه ریزی، واقعه اصلاحات ارزی و پس از آن انقلاب سفید و حوادث پس ازآن را، در بر دارد. جریانات فرهنگی ویژه ای در آن دوره رخ داد که یکی از مهم ترین آنها در ارتباط با تئاتر دهه ۴۰ است و به صورت ویژه تئاتر تجربی و همینطور سینمای مستند در ایران شکل گرفت. غلام رضا مهیمن در این مجلس همینطور به بخشی از پشت پرده ها و کمتر گفته شده های تلویزیون ملی اشاره می کند.
رهبری اضافه می کند: ما در اینجا با یکی از چهره ها به نام «مصطفی فرزانه» مواجه هستیم که در دو نوبت در فرهنگ ایران عنوان شد. او به ۲ دلیل برای ما آدم مطرحی است؛ اول به سبب نسبتی که با صادق هدایت دارد؛ و دوم به سبب فعالیتهای او که در فضای فرهنگی ما در دهه ۷۰ عنوان شد که در اینجا از منظر دیگر کار او موردبررسی قرار گرفته است. در مجلس دوم، پرسشگر از دستاورد ایشان از زندگی و سینما می پرسد و ضمن ورود به دنیای درونی منوچهر طیاب، نگاه او به جهان هستی را جویا می شود؛ او از عشق می گوید و سرانجام از دلواپسی بابت نوع تربیت می گوید و از کوتاهی زمان و تربیت ما گلایه می کند که منجر به کشف استعداد دانش آموز نمی گردد. او هم چنین چهره هایی ازجمله دکتر جورجانی که بر او تاثیر گذاشتند را معرفی می کند. در طول تمام این گفتگو احساس می شود منوچهر طیاب درحال فکر کردن به یک چیز ماندگارتری است و درگیر جریانات روز و سیاسی و کار اداری نمی شود؛ مگر این که بداند به سازندگی منجر می شود.
معاون فرهنگی جهاد دانشگاهی واحد اصفهان اظهار داشت: منوچهر طیاب در مجلس سوم در رابطه با زیبایی و نسبت زیبایی صحبت می کند. از دیدگاه من، ما در اینجا نگاه او را نسبت به سنت ایرانی و نقاشی و معماری می شناسیم. طیاب در مجلس ۴ از اصفهان صحبت می کند و این گفتگو تفاوت زیادی با گفت وگوهای اولیه داشته و دارای اهمیت زیادی است، چونکه می تواند باب گفت وگوهای بعدی را باز کند. هم چنین در این قسمت به جایگاه سینما در اصفهان اشاره می شود. بهانه گفتگو نمایشگاه صنعت سینمایی بوده که چند سال پیش در سیتی سنتر اصفهان برگزار شد و آقای طیاب در آنجا گفت اصفهان می تواند به سینما کمک کند؛ که این جمله شاه کلید این بخش از گفت وگو است. حسن این گفتگو اینست که آقای مهیمن از بحث فلسفه و مکتب فلسفی اصفهان آغاز می کنند که محدود به جغرافیای شهر اصفهان هم نمی شود نه از تاریخ یا مباحث دیگر.
رهبری با اعلان اینکه مجلس پایانی این کتاب سرشار از تجربه های منوچهر طیاب است، اظهار داشت: در مجلس پنجم احساس می شود کسی که تجربه ای از هستی دارد می خواهد تجربه اش را با دیگران در بین بگذارد و از روش کار و تجربه خود می گوید و مؤلف هم تجربه نگاری کرده است. طیاب در اینجا در مورد چگونگی پژوهش اش و این که موضوعات او چگونه به دغدغه تبدیل گشته است و همینطور چگونه دغدغه های متعارف را به زبان سینما تبدیل می کند، توضیح می دهد؛ کتاب با ضمیمه هایی به اتمام می رسد. در همه این مجموعه ها یک نقطه مشترک وجود دارد و احساس می شود که منوچهر طیاب صرفا نیامده تا فیلم سازی کند و به شهرت برسد و درآمد و شغلی داشته باشد، بلکه او به دنبال ارزش آفرینی است.
در ادامه این نشست هم غلامرضا مهمین، نویسنده کتاب «منوچهر طیاب؛ گفته ها و ناگفته ها» با بیان این که این کتاب به همت معاونت فرهنگی شهرداری اصفهان به چاپ رسیده است، اظهار داشت: عکس روی جلد کتاب از حامد قصری است که در مراحل مختلف به من کمک بسیاری کرد؛ این عکس بسیار درست و گویا است و دوربینی که در گردن منوچهر طیاب است از ۸ سالگی تا انتهای عمر همراه او بوده است. به قول ژان پیر ملویل، یکی از فیلم سازان بزرگ فرانسوی، زیباترین شغل در جهان تماشاگر بودن است. منوچهر طیاب تماشاگر فرهنگ و تمدن این سرزمین بود و این بسیار سخن درستی است. دغدغه او فقط فرهنگ و هنر ایران زمین بود.
او افزود: یک سری کتاب های انتشار یافته در زمینه سینما سبب علاقه مندی یک منتقد یا پژوهشگر به فیلم ساز می شود و با دقت آنرا می بیند و تحلیل می کند و سپس منتشر می کند. یک سری کتاب دیگر است که پژوهشگر و منتقد علاوه بر اینکه کتاب های آن فیلم ساز را تحلیل می کند، با خودِ سازنده هم وارد بحث می شود. کتاب «منوچهر طیاب؛ گفته ها و ناگفته ها» جز هیچ کدام از این دودسته نیست، چونکه در آن به هیچ کدام از فیلمهای آقای طیاب اشاره نشده است. کتابی به نویسندگی همایون امامی با عنوان «تو را ای کهن بوم و بر دوست دارم» در مورد فیلمهای منوچهر طیاب به چاپ رسیده است که وی در این کتاب اشاره هایی به فیلم هایش می کند، ولی آن چه اهمیت بیشتری برای او دارد، حاشیه ها یعنی چگونگی به وجود آمدن آن فیلم و لزوم ها و زمینه ها است و این یک نگاه نو در گفت وگوها است.
این نویسنده و پژوهشگر ضمن اشاره به چگونگی انتشار کتاب «منوچهر طیاب؛ گفته ها و ناگفته ها»، بیان نمود: لزوم انتشار این کتاب به ۱۶ سال رفاقت تنگاتنگ من با منوچهر طیاب و شناخت درست و دقیق از او بازمی گردد؛ و همین سبب انتشار این کتاب شد. وی در این کتاب به مطالبی اشاره کرده که در هیچ جای دیگر گفته نشده است؛ او معتقد بود که آن چه را که می داند به دیگران منتقل کند و بر مبنای همین ویژگیِ او بود که من وظیفه خود دانستم آن چه از منوچهر طیاب دریافت کردم را به دیگران منتقل کنم.
مهیمین تاکید کرد: سینما برای منوچهر طیاب هدف نبود، بلکه وسیله ای برای شناخت فرهنگ و تمدن و انتقال آن به مخاطب بود. طیاب به هم نشینی با روستاییان افتخار می کرد و از این کار انرژی می گرفت و همینطور ارادت خاصی به پیشکسوتان کویرشناس داشت. او یک آدم فرهنگی بی نظیر بود و این نسل تکرار نخواهد شد؛ نسلی که به این شکل به فرهنگ کشورشان متعهد بودند و بدون هیچ چشم داشتی و تا پایان زندگی این روش و منش و بزرگواری را به همراه داشتند و هدف خویش را با هیچ چیزی معاوضه نمی کردند.
مهمین در مورد نگاه طیاب به هنرهای سنتی و معماری اظهار داشت: منوچهر طیاب در اواخر دهه ۳۰ به قصد تحصیل در رشته سینما به اروپا رفت، ولی در آن زمان ضوابط به این گونه بود که آنها خواستار مهندس و پزشک بودند نه کارگردان؛ و او هم معماری را برگزید و به اتریش رفت و وقتی معماری را تمام کرد، سینما خواند و در اوایل دهه ۴۰ با دو مدرک وارد ایران شد و آغاز به کار کرد. او بشدت به مسجد جامع عتیق علاقه مند بود و از او برداشت های شخصی زیبایی را در این باب شنیدم.
محسن صفوی فر، مستندساز هم در این جلسه اظهار داشت: عشق به سرزمین مادری و میهن و ایران مشخصه بارز منوچهر طیاب است و این عشق در سینمای طیاب موجود است. در دهه ۴۰ عملاً مستندسازیِ ما به صورت حرفه ای شروع می شود و صاحب سینمای مستند ملی می شویم. یک تفاوتِ منوچهر طیاب با خیلی از مستندسازهای آن دهه اینست که او گرفتار ایدئولوژی نشد.
او بیان این که اهمیت کتاب «منوچهر طیاب؛ گفته ها و ناگفته ها» از این بابت است که مهیمن نسل پس از منوچهر طیاب است، اضافه کرد: در فصل چهارم این کتاب گفت وگوی بین طیاب و مهمین در مورد اصفهان است و ما شاهد گفت وگوی جذاب دو فیلم ساز هستیم که شخصاً شاهد آن گفتگو بودم و لحظه به لحظه آن برای من دستاورد داشت. منوچهر طیاب از مطالعه شهرهای ایران و معماری ایران به جغرافیای ایران می رسد. فرصت پیش نیامد که از آقای طیاب بپرسم که چگونه از تاریخ اندیشیِ صرف، از راه شهرها و معماری، از راه جغرافیا و اقلیم شناسی، ایران را فهم کرد و ۴ فیلمِ او مبین چگونگی این اتفاق است.
همچنین غلامرضا مهیمن تاکید کرد: منوچهر طیاب بعد از تولید ۴ فیلم خود اظهار داشت که «من نتوانستم همه اندیشه هایم در مورد این ۴ بخش را در فیلم عرضه دهم و ادامه آنرا در ۴ کتاب منتشر کردم» که این ۴ کتاب در مورد کویر و زاگرس و دریای پارس و البرز است و بعد از اتمام گفته هایش با عکس آنرا ادامه می دهد؛ و رفرنس های آن بی نظیر است. او همیشه مدافع فرهنگ و تمدن ایران در غرب بوده است.
در ادامه این نشست هم مصطفی حیدری، فیلم ساز و مدیر سابق دفتر تخصصی سینما با اعلان اینکه غلامرضا مهیمن فیلم سازی را از اواخر دهه ۴۰ شروع کرد، اظهار داشت: مهمین پیش از انقلاب در جریان سینمای آزاد کار می کرد و سابقه فیلم سازی او از اواخر دهه ۴۰ آغاز شد و می توانستیم منش و روشی که در سینمای آزادِ او بود را در فیلم هایش ببینیم.
او تاکید کرد: این نسل بی تکرار برای ما سرمشق است و هنوز در دانشگاه های خارج از ایران هم فیلمهای این اساتید تدریس می شود.
منبع: عطر و تن
این مطلب را می پسندید؟
(1)
(0)
تازه ترین مطالب مرتبط
نظرات بینندگان در مورد این مطلب