نگاهی به وضعیت ادبیات كودك و نوجوان
مدیران هفتادساله و جوانان چهل ساله
عطر و تن: سیدعلی كاشفی خوانساری در نگاهی به وضعیت ادبیات كودك و نوجوان در ایران، از «مدیران هفتادساله و جوانان چهل ساله» نوشته است.
این نویسنده و پژوهشگر ادبیات کودک و نوجوان در یادداشتی که در اختیار ایسنا قرار داده، نوشته است: «با پیروزی انقلاب اسلامی در سال ۱۳۵۷ همه حوزه های فرهنگی و اجتماعی دستخوش تغییرات بنیادین شد. ادبیات کودک و نوجوان هم همچون حوزه هایی بود که مناسبات و جایگاه ها در آن بطور کلی و تقریباً به شکل صددرصد دگرگون شد.
در آن مقطع گروهی از جوانان فعال در زمینه ادبیات کودک که بین ۱۸ تا ۲۸ سال داشتند به سردمداران ادبیات کودک و نوجوان ایران بدل شدند. این گروه که می توانیم ایشان را با تقریب نویسندگان متولد دهه ۳۰ بنامیم، مدیریت ادبیات کودک را در همه نهادهای دولتی و حکومتی به دست آوردند و به مرور تمامی چهره های پیشین حذف شدند.
شرایط اجتماعی در این مقطع چنان بود که نه فقط افرادی چون یمینی شریف و لیلی ایمن و ایرج جهانشاهی که مسئولیت هایی در حکومت قبل داشتند کنار گذاشته شدند، بلکه نویسندگان غیرسیاسی همچون مهدی آذریزدی و فردوس وزیری و بسیاری دیگر هم خانه نشین شدند. نویسندگان انقلابی چپ گرا همچون درویشیان و خاکسار و یاقوتی و قاضی نور هم سرنوشت مشابهی یافتند. حتی نویسندگان مذهبی نسل قبل همچون محمود حکیمی، مصطفی زمانی، میرابوالفتح دعوتی و غلامرضا امامی هم از دایره مدیریت ادبیات کودک بیرون ماندند. بدین سان ادبیات کودک در دهه ۶۰ که با زایش و رشد شایان توجهی همراه بود، استادان و مدیران و پیشکسوتانی سی ساله داشت. جوانان و مدیران انقلابی در این دوره همچون همه انقلابیان پرشور تاریخ بر این باور بودند که ما خود پدران خویشیم. چیز چندانی قبل از ما وجود نداشته و یا اگر بوده کم ارزش و مردود است.
گرچه یکی از دلیلهای نویسندگان متولد دهه ۳۰ برای این رویکرد جوان گرایی بود، وقتی با رسیدن دهه ۷۰ و ۸۰ این نویسندگان به پنجاه سالگی و سن بازنشستگی رسیدند، کسی جانشین مناصب ایشان نشد و راه برای ورود جوان ترها به دایره اصلی مدیریت ادبیات کودک بسته ماند.
جالب است که از میان نویسندگان نسل پس از این پیشگامان یعنی نویسندگان متولد دهه ۴۰، حتی موفق ترینان ایشان هم هیچگاه نتوانستند به موقعیت خاص و بی بدیل نویسندگان متولد دهه ۳۰ نزدیک شوند و تا امروز همچنان نام شان ذیل و زیرمجموعه نام نویسندگان پیشکسوت متولد دهه ۳۰ تعریف می شود. نویسندگانی چون فریبا کلهر، افسانه شعبان نژاد، محمود پوروهاب، فرهاد حسن زاده، محمدکاظم مزینانی، مهری ماهوتی، جمشید خانیان، احمد عربلو، طاهره ایبد، ناصر کشاورز، محمدرضا بایرامی، داوود غفارزادگان، افشین علا، شهرام شفیعی و... گرچه هریک در مقاطعی و در زمینه هایی خوش درخشیدند، هیچگاه نتوانستند به موقعیت اجتماعی و حرفه ای نویسندگان دهه ۳۰ نزدیک شوند و حتی برخی برای همیشه این حوزه را رها کردند. شرایط اجتماعی چنان بود که نسل اول انقلاب نتوانستند برای خود جانشینی تربیت کنند و شاگردان ایشان تنها مجال یافتند دستیاران خوبی برای نسل اول باشند و تا امروز همچنان نویسندگان نسل اول انقلاب عهده دار مدیریت و امور اجرایی ادبیات کودک اند. ایشان که پنجمین دهه مدیریت خودرا در نهادهای مختلف دولتی و عمومی و خصوصی تجربه می کنند، مشاوران عالی موسسات ادبی، انتشاراتی و فرهنگی و مجری پروژه های بزرگ ملی هستند.
شگفت آن که این اتفاق در حوزه تصویرگری کتاب کودک تکرار نشد. گرچه در اوایل انقلاب سردمداران تصویرگری کتاب کودک هم افرادی با گرایش های ایدئولوژیک بودند اما به مرور پیوند میان تصویرگری و قدرت کمتر شد و در یک نظام طبیعی و حرفه ای شرایط حضور نسل های بعدی در دایره مدیریت تصویرگری کتاب کودک ایران برقرار شد. پیشگامان تصویرگری در دهه ۶۰ رابطه ملایم تری با پیشکسوتان خود داشتند و از آن سو مدیران فرهنگی کشور هم حساسیت ایدئولوژیک کمتری به تصویرگری نشان می دادند. برای همین در دهه های ۷۰ و ۸۰ و ۹۰ شاهد حضور چهره های جدیدی در عرصه مدیریت و راهبری تصویرگری و تغییر مدیران و سردمداران بودیم و ده ها تصویرگر جوان در دهه های مختلف به شهرت اجتماعی و جایگاه حرفه ای بالایی رسیدند و بعد از چندی جای خودرا به جوان ترها دادند.
شرایط مذکور سبب پدیده سالمندی چهره های مطرح ادبیات کودک شد تا آن جا که امروز جوان ترین نویسندگان مطرح ادبیات کودک همگی حدود ۴۰ سال دارند. نویسندگانی چون حسین شیخ الاسلامی، مهدی رجبی، حدیث لزر غلامی، نوید سیدعلی اکبر و... که احتمالاً همگی امروز موهایی سپید بر سر دارند، جوان ترین اسامی مشهور ادبیات کودک و نوجوان ما هستند. نویسندگانی که در هر جای دیگر دنیا امروز می بایست در جایگاه یک راهبر، نظریه پرداز، سیاست گذار و مدیر عالی نقش آفرینی کنند و نه بعنوان نویسندگان جوان و نمایندگان نسل نو و امروزین.
تبعات سالمندی مدیران و میدان ندادن به نسل های بعد در مدیریت اقتصادی و اجتماعی کشورمان به وضوح آشکار شده و ادبیات کودک و نوجوان هم از این قاعده منطقی مستثنا نیست. در یک نظام سالم و سلیم جایگاه پیشکسوتان و حرمت ایشان پاس داشته می شود، معیشت ایشان به شایسته ترین شکل تامین می شود و متناسب سن و موقعیت شان جایگاهی درخور و محترم برای بهره گیری از تجربیات شان تعریف می شود و در کنار آن امور اجرایی و مدیریتی به جوان ترها سپرده می شود تا پیشکسوتان بقیه عمر خودرا در عزت و آرامش صرف نگارش، آموزش و ثبت تجربیات و ارائه تحلیل ها و گنجینه دانش و بینش خود کنند.
واقعیت این است که در همه عرصه های اجرایی و مدیریتی کشور باید برای اصلاح و توسعه و عبور از بحران های موجود به توانایی ها و ایده های جوانان دهه شصتی و دهه هفتادی باور داشته باشیم و میدان را به ایشان بسپاریم که زمانه، زمانه آنان است.
نویسندگانی چون این فقیر که سه دهه و یا بیشتر در عرصه اجرا و مدیریت ادبیات کودک نوجوان حضور داشته اند علی القاعده هر آن چه در توان شان بوده قبل تر به عمل درآورده اند و امروز باید به دوران بازنشستگی از امور اداری و اجرایی و مدیریتی پا بگذارند. نسل جدید نویسندگان بیست ساله و سی ساله حق دارند که انتقاداتی را به بخش هایی از عملکرد ما وارد بدانند و حق دارند که مدیران و مجریان و سیاست گذاران زمانه خود باشند. پس بهتر است که به توان و انگیزه و دانش ایشان باور داشته باشیم و مجال تجربه و به محک گذاشتن باورهای شان را فراهم نماییم.»
منبع: atrotan.ir
این مطلب را می پسندید؟
(1)
(0)
تازه ترین مطالب مرتبط
نظرات بینندگان در مورد این مطلب